توانایی ارتباط موثر:
ما همه روزه بخش زیادی از زمان را به ارتباط برقرار کردن با دیگران می‌گذرانیم تا هر چه بیشتر بتوانیم نیازهای خود را بیان کرده و نیازهای دیگران را درک کنیم . توانایی ارتباط موثر به ما کمک می‌کند تا با دیگران ارتباط کلامی و غیرکلامی موثرتری داشته باشیم و با غلبه بر خجالت ، نظرات خود را برای دیگران ابراز کنیم . اگر این مهارت را کسب کرده باشیم ، در مواقع لازم می‌توانیم با تقاضاهای نامناسب دیگران مخالفت کنیم . این توانایی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم به صورت کلامی و غیرکلامی و مناسب با فرهنگ جامعه و موقعیت ، خود را نشان دهیم .
بدین معنی که ما می‌توانیم نظرها ، عقاید ، خواسته‌ها ، نیازها و هیجان‌های خود را ابراز و به هنگام نیاز بتوانیم از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم . تقاضای کمک راهنمایی از دیگران در مواقع ضروری ، از عوامل مهم یک رابطه سالم است .
اجزای توانایی ارتباط موثر عبارتند از :
ارتباط کلامی و غیرکلامی موثر ،
ابراز وجود ،
مذاکره ،
امتناع ،
غلبه بر خجالت ،
گوش دادن .
همه ما برای برقرار کردن ارتباط با دیگران ، صرف نظر از اینکه چقدر با آنها صمیمی یا نا آشنا هستیم ، با صحبت و گوش کردن ( گفتگو ) ارتباط برقرار می‌کنیم . همکلاسی‌ها ، دوستان ، آشنایان و خانواده همه جزء شبکه گسترده ارتباطی ما هستند که امکان پذیرش ، آرامش ، دانستن و احساس بهتر را برای ما مهیا می‌کنند .
بهبود کیفیت روابط این شبکه ، یکی از روش‌های بسیار مهم برای رسیدن به سلامت روان است . در حقیقت در مهارت برقراری رابطه موثر می‌خواهیم شیوه صحیح یک ارتباط کلامی و غیرکلامی را بیاموزیم تا بتوانیم نظرها ، عقاید ، خواسته‌ها ، نیازها و هیجان‌های خود را به‌طور صحیح ابراز کرده و به هنگام نیاز از دیگران درخواست کمک و راهنمایی کنیم . ضعف در مهارتهای اجتماعی منشاء بسیاری از آسیب‌ها است . از جمله : ترک تحصیل ، کم‌سوادی ، فقدان موفقیت تحصیلی ، خشونت ، بزهکاری و اعتیاد .
فرد ، هم معانی پیامی را که می‌خواهد انتقال دهد باید بداند و بفهمد و هم بتواند به مخاطب خود بفهماند که چه می‌خواهد بگوید و منظورش چیست .
به‌طور کلی ضعف در مهارتهای اجتماعی هم چون توانایی برقراری ارتباط موثر در کودکان و نوجوانان ، علت رفتارهای پرخاشگرانه یا گوشه‌گیری و انزواست . این افراد پرخاشگر و ناکام و منزوی معمولا احساس حقارت کرده و عزت نفس ضعیفی دارند . به همین علت ، وجود مشکلات روانی از جمله افسردگی و اضطراب در این دانش‌آموزان زیاد است . در واقع ارتباط مفهومی است که از درون فرد برخاسته و به دیگران راه یافته و از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود .
اولین جزء اصلی ارتباط تفهیم بوده که یک فرآیند دو طرفه است . یعنی فرد ، هم معانی پیامی را که می‌خواهد انتقال دهد باید بداند و بفهمد و هم بتواند به مخاطب خود بفهماند که چه می‌خواهد بگوید و منظورش چیست . به عبارت دیگر ، یک جزء ارتباط تفهیم و جزء دیگر آن تفاهم است . ارتباط به تسهیم هم نیازمند است که دارای جوانب مختلفی است . گاهی غذای خود را قسمت می‌کنیم ، گاهی چیزهایی را که یاد گرفته‌ایم به دیگران یاد می‌دهیم ، گاهی خبری را که شنیده‌ایم به دیگران می‌گوییم ، گاهی شادی و عواطف یا مشکلات و سختی‌ها و ناراحتی‌های خود را با آنها در میان می‌گذاریم و به این طریق آنها نیز حمایت‌های عاطفی خود را با ما در میان می‌گذارند تا ما احساس آرامش و راحتی بیشتری کنیم .
آموزش‌های مهارت ارتباط موثر حول یک مقوله کلی گوش کردن ، صحبت کردن و ارتباطات غیرکلامی است . در گوش کردن ، آنچه مهم است ، کیفیت گوش کردن است . توجه در گوش کردن دو هدف را مد نظر دارد . اول اینکه با تمرکز ، به محتوای صحبت طرف مقابل پی می‌بریم و دوم اینکه احساس و هیجان او را درک می‌کنیم که سهل‌انگاری در هر یک از این موارد موجب خواهد شد ارتباط دو طرف ضعیف شود .