مشاوره پیش از ازدواج و اطلاع رسانی به جوانان
بدون تردید ازدواج یکی از با ارزش ترین و مقدس ترین وقایع و فعالیتها در زندگی اکثر بزرگسالان است که نه تنها مورد پذیرش و تایید اقوام و ملل مختلف در دنیا است بلکه از جانب تمامی ادیان الهی نیز مورد تاکید واقع شده است ، چنانچه در دین مقدس اسلام ازدواج به عنوان یکی از ارکان دین و حافظ نیمی از دین معرفی شده است . من تزوج فقد احرز شطر دینه، فلیتق الله فی الشطر الثانی[1] .
در فرهنگ ما نیز ازدواج سنتی خوشایند است که نه تنها خانواده ها ، بلکه بیشتر جوانان هم ، چه پسر و چه دختر آن را دوست دارند و انتظار دارند که در سن و موقعیت مناسب ازدواج کنند تا با تشکیل خانواده از دروازه ورود به دنیای بزرگسالی و استقلال بگذرند .
در عین حال رسیدن به استقلال با خود مسئولیت هایی هم به همراه می آورد . با تشکیل خانواده جدید ، جوان دیگر خود را تنها فردی از خانواده اولیه اش نمی داند ، بلکه می بیند خود تشکیل دهنده و به وجود آورنده سلول جدیدی از جامعه ، یعنی یک خانوار تازه است .
این آگاهی در خود ، هم احساس خوشحالی و افتخار دارد و هم اضطرابی که با قبول هرگونه شرایط تازه همراه است : اینکه آیا می تواند با شخص دیگری که به هرحال فرهنگ خانواده اش با فرهنگ او تفاوت دارد و با طرز فکر و باورهای دیگری بزرگ شده است عملاً به تفاهم و توافق برسد؟ آیا همین که یکدیگر را دوست داشته باشند کافی است ؟ و در صورت بروز اختلاف چطور باید با آن روبرو شوند ؟ و دهها سوال دیگر که جوان به دلیل عدم تجربه پاسخ کاملی برای آن ندارد و همین باعث بروز نگرانی و اضطراب برای او می شود .
علاوه بر این پس از غلبه بر تمام این دلواپسی ها و پاسخ به پاره ای از این سوالات و گرفتن تصمیم نهایی که منجر به ازدواج دو جوان می شود در شرایط تازه ، سوالات جدیدی هم مطرح می شود که خود باعث بروز نگرانی های تازه ای می شود .
اگر چه ازدواج و تشکیل خانواده امری مقدس و با ارزش است اما چه بسا این ارزش وابسته به حفظ و دوام آن است ، چه ، ازدواجی که منجر به طلاق شود از ارزش خاصی برخوردار نبوده باعث سرزنش زوجین نیز می شود .
آمار جاری نشان میدهد که 97% از جمعیت بزرگسالان در طول زندگی خود حداقل یکبار ازدواج کرده اند [2] . برطبق آمار جهانی نرخ ازدواج در طول 15 سال گذشته تقریباً ثابت مانده است اما متاسفانه این وضعیت در مورد نرخ طلاق صادق نمی باشد . آمار نشان می دهد که نرخ طلاق امروزه به مراتب بیش از گذشته است که در این میان ایالات متحده امریکا بالاترین نرخ طلاق را در دنیا دارا می باشند ، به طوری که میزان طلاق در این کشور 40% مجموع ازدواجها را تشکیل می دهد .
در ایران نیز این آمار برای جمعیت شهری 12% بوده است که با توجه به ارزشهای مذهبی و سنتهای دیرین خانوادگی و اصالت و باور به زندگی مقدس زناشویی به یقین باید آمار طلاق در ایران از روند کندتری برخوردار باشد .[3]
هرچند ازدواج به عنوان یک نهاد جهانی همچنان پایدار است و پایدار خواهد ماند ، لکن نرخ ازدواج در دهه های اخیر افزایش نیافته است و برعکس نرخ طلاق بویژه در جوامع غربی ، از جمله امریکا ، رو به افزایش است (50% درصد از ازدواجها به طلاق می انجامد) .[4]
اما چه چیز باعث می شود که بسیاری از زوجهایی که غالباً با این عبارت که « تنها مرگ ما را از یکدیگر جدا میکند » زندگی مشترک خود را آغاز می کنند و در ابتدا نسبت به این عبارت احساس تعهد دائمی دارند ، پس از مدتی با مشکلات زیادی روبه رو شده و در نهایت به جای مرگ ، طلاق آنها را از هم جدا می کند ، و کار به جایی می رسد که نسبت به هم پرخاش و نزاع نموده و در مواردی کار به متارکه و طلاق می انجامد .
آنچه مسلم است دو زوج جوان که از آغاز با دیدی غلط و محدود وارد زندگی زناشویی می شوند و برای خود بنایی رویایی و سراسر ایده آل تصویر می کنند ، از آنجا که اطلاعاتشان از یکدیگر و از امکانات و تواناییهای هم بسیاری محدود و ناقص است و چه بسا با وهم و خیال خواستند برای خود دنیایی بسازند پس از گذشت چند ماه و یا حتی چند سال زندگی مشترک به فکر حسابرسی و ارزیابی می افتند و درمی یابند آنچه تصور کرده اند باطل و بی حساب بوده است و این سرآغاز مشکلات جدی تری می باشد .
تحقیق کارشناسان خانواده نشان می دهد حدود 50% از زوجها ، ازدواج خود را در نهایت ناموفق ارزیابی می کنند . در هر حال تشکیل زندگی زناشویی مرحله انتقالی دشوار و پیچیده ای است ، چرا که ازدواج مستلزم از نو تعریف کردن افراد برای خود و توسط والدینشان است . در ازدواج زن و مرد نیاز دارند خود را در قالب نقشهای جدید بپذیرند و این مهم بدون آگاهی از مسائل مختلف مربوط به زندگی زناشویی و خصوصیات متفاوت زن و مرد امکان پذیر نمی باشد .
تحقیقات و شواهد بسیاری نشان می دهد که در جوامع امروز، زوجهای جوان در اوایل زندگی با مسائل و مشکلات گوناگون و گاه شدیدی مواجه هستند . بنابراین پیشنهاد اصلی و اساسی ، بهره مندی از خدمات مشاوره ای پیش از ازدواج است تا زن و مرد با آگاهی هرچه بیشتر و تجهیز به دانش کافی در ارتباط با خود ، ویژگیهای خود و ویژگیهای همسر آینده و نیز اهمیت و اهداف ازدواج به این دوره پویا و شکوفا در زندگی خود با آرامش بیشتری گام نهند . به بیان دیگر مرد و زن هر دو از آموزشهای پیش از ازدواج به ویژه در ارتباط با انتظاراتی که از آنها به عنوان زن و شوهر می رود ، سود می برند .
در جوامع امروز، زندگی انسانها در تمامی ابعاد دستخوش تغییرات سریع و شگرفی بوده است . بازتاب ماهیت پیچیده این تغییرات و تحولات در زندگی فردی و اجتماعی افراد کاملاً محسوس است . ازدواج و زندگی زناشویی و تشکیل خانواده نیز از این قاعده مستثنی نیست . زن و مرد به دلایل متعدد از جمله شناخت ناکافی از یکدیگر، انتظارات و توقعات غیر واقعی از ازدواج و همسر، مشکلات اقتصادی و اجتماعی و اخلاقی ، لاجرم می بایست مسائل و مشکلات بسیاری را در ایجاد و حفظ و بقای زندگی زناشویی و روابط نزدیک و صمیمانه با یکدیگر تجربه کنند .
طبق طبقه بندیهای تشخیص روانپزشکی مسائل و مشکلات زناشویی و خانوادگی یکی از بالاترین علل رجوع به کلینیک ها و مراکز خدمات مشاوره ای است که این خود گواه صحت مطالب ذکرشده است . بطور خلاصه ازدواج و تشکیل خانواده برای همه انسانها یک نیاز طبیعی است که از فطرت و آفرینش ویژه آنان سرچشمه می گیرد و نباید آنرا یک قرارداد متعارف اجتماعی تلقی نمود که در صورت عدم تحقق آن آسیبی به نظام اجتماعی وارد نمی شود بلکه برعکس هرگونه آسیبی به این بنیاد مقدس پیامدهایی را در تحول ساختاری کلی جامعه و نظامهای ارزشی و فرهنگی آن به دنبال دارد . جای آن دارد که برای حفظ کانون مقدس خانواده از هر تلاشی فروگذار نشود که در این میان مشاوره پیش از ازدواج یکی از راههای مناسب برای حفظ تداوم خانواده هاست و از آن جهت که بیشتر جنبه پیشگیری دارد تا درمان ، اهمیت بالاتری نیز پیدا می کند .
اسلام نیز که خانواده را پیمانی مقدس بین یک زن و مرد می داند و ثمره ازدواج را انس و آرامش خانوادگی و فردی بیان می کند [5] بر اهمیت مشاوره تاکید داشته و بارها در قران کریم به مشورت کردن توصیه می کند : « در کارها مشورت کن ، پس هنگامی که تصمیم گرفتی به خدا توکل کن »[6] امام علی (ع) نیز می فرمایند : « مشورت کنید که موفقیت و رستگاری از مشاوره بدست میآید . »[7]