حلول ماه محرم: آغاز سال هجری قمری
اکثر تاریخ های رایج، از جمله تاریخ میلادی و تاریخ هجری شمسی، بر اساس گردش زمینبه دور خورشید محاسبه می گردند و تعداد روزهای یک سال کامل، 365 روز و 6 ساعت است. ولیکن تاریخ هجری قمری، که تاریخ مشترک یک میلیارد و قریب به پانصد میلیون تن از مسلمانان جهان است، بر اساس گردش ماه (قمر)به دور زمین محاسبه می شود و با دور ماهبه دور زمین، یک ماه قمری پدید می آید و با تکرار دوازده بار آن، یک سال قمری شکل می گیرد.
مدت هر ماه قمری، 29 روز و 12 ساعت و 43 دقیقه و تعداد کل روزهای یک سال، 354 روز است.
ماه های قمری عبارتند از: محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانی، جمادی الاولی ، جمادی الثانی ، رجب ، شعبان ، رمضان ، شوال ، ذی قعده و ذی حجّه.
تاریخ قمری، پیش از اسلام نیز در میان برخی از اقوام و امّت ها، از جمله عرب های جزیرة العرب متداول بود و با نام های « عام الفیل» و امثال آن نام برده می شد . و لیکن پس از ظهور اسلام ، به عنوان تاریخ رسمی این دین رهایی بخش در آمد و بسیاری از احکام عملی و فقهی اسلام ، همانند روزه در ماه مبارک رمضان ، دادن فطریه ، به جای آوردن اَعمال حج در ماه های حرام ، ایّام اعتکاف و امثال آن ، بر آن مبتنی شد .
قرآن کریم نیز به این تاریخ سابقه دار و این که تعداد ماه های هر سال آن دوازده است و چهار ماه از ماه های آن حرام می باشند ، اشاره کرده است . سوره مبارکه توبه ، آیه 36
امّا از این که تاریخ قمری از چه زمانی در میان مردم و در عصر کدام پیامبری از پیامبران الهی مرسوم و معمول شده است ، اطلاع دقیقی در دست نیست . برخی از مورخان ، استقرار کشتی نوح ( ع ) در کوه جُدی ، پس از پایان طوفان عظیم را در ماه محرم دانسته و به همین جهت محرّم را از آن زمان ، اوّل سال قمری دانسته اند .تاریخ الیعقوبی ، ج1 ، ص 15
ولی درستی این گفتار ، چندان مورد تایید نیست . زیرا گمان های دیگری نیز در این باره وجود دارد ، که پذیرش این قول را مورد تردید قرار می دهد .
آن مقداری که می تواند مورد پذیرش و اطمینان باشد ، این است که تاریخ قمری ، حداقل از زمان تجدید بنای خانه خدا ( کعبه معظمه ) توسط حضرت ابراهیم ( ع ) و پسرش حضرت اسماعیل ( ع ) و رواج زیارت خانه خدا و انجام مراسم حج از آن زمان به بعد ، در میان اعراب و سایر اقوام و قبایل جزیرة العرب متداول بوده و تا ظهور اسلام مورد استفاده اعراب قرار می گرفت و پس از هجرت پیامبر ( ص ) ، تاریخ رسمی مسلمانان شد .