تعریف موزه :
بر مبنای تعریفی که « ایکوم » از موزه می دهد ، موزه مکان گردآوری ، نگهداری ، مطالعه و بررسی کردن و نیز به نمایش گذاشتن نعمتهای فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش ، پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه ها و لذت بردن از آنهاست .
معنای لغوی و اصطلاحی موزه :
نام موزه از لغت فرانسوی ( Musee ) گرفته شده و به معنای مکانی است که مجموعه بزرگی از آثار باستانی و صنعتی و چیزهای گرانبها را در آن به معرض نمایش می گذارند و دانشمندان و پژوهشگران و هنرمندان و علاقه مندان از آن استفاده می کنند . کلمه « موزه » را فرانسویان از لغت یونانی گرفته اند . « موزه » نام تپه ای در آتن بوده است که در آن عبادتگاهی برای موزه ها ساخته شده بود .
امروزه در کشورهای گوناگون جهان موزه ها ، آثار باستانی ، مردم شناسی ، طبیعی ، حیوانات و وحوش و مجموعه تاریخی آن کشورها را به نمایش می گذارد .
فرهنگ تمدن هر قوم و ملتی از طریق اشیا و وسایلی که در آن موزه ها جمع آوری شده است شناخته می شود . یکی از راههای شناخت اقوام گذشته و نحوه زندگانی آنها بازدید از موزه هاست که جنبه آموزشی نیز دارد .
تاریخچه موزه :
پژوهشگران و متخصصان موزه داری ، به دنبال ریشه یابی واژه موزه به مبدأ « هلنی » بسنده کرده و تاریخ موزه و تاریخگذاری این پدیده را این گونه تعریف کرده اند : « معبد خدایان هنر شعر و موسیقی که بر فراز تپه ای در آتن قرار داشت ، »
نخستین موزه ای که در تاریخ موزه ها نام برده می شود موزه « آشمولین » در شهر آکسفورد است که نخستین موزه ای است که آثار مشرق زمین را در خود محفوظ داشته است .
نخستین موزه در قاره آسیا موزه « هارمیتاژ » یا « هرمیتاژ » در لنینگراد روسیه است و اولین موزه ایران در سال 1295 ه . ش به نام « موزه ملی ایران » پایه گذاری و گشایش یافته است .
سال 1746 میلادی را در تاریخ تحول و تکامل موزه ها باید نقطه عطفی به شمار آورد . زیرا در این سال نویسنده فرانسوی ، « لاخون دوسن ین » عقاید و اندیشه های نوینی را درباره موزه مطرح کرد که موجب تحرک و تسریع در بنیادگیری موزه ها شد . چهار سال پس از آن به سال 1750 میلادی اولین موزه واقعی جهان در قصر لوکزامبورگ برپا شد .
اهداف موزه :
هدفهای موزه را می توان به این صورت خلاصه کرد :
نگهداری آثار گذشتگان ، نمایش و انتقال آنها به آیندگان
ارزیابی و قیاس میان پدیدارهای تاریخی ، عملی ، فنی ، صنعتی و هنری گذشته و حال
ایجاد و تقویت تفاهم میان ملل و اقوام
شناخت و نمایش سهم اقوام و ملل در فرهنگ و تمدن جهانی
اعتلا و بهبود دانش محصلان ، دانشجویان ، پژوهشگران و گروههای دیگر
جلوگیری از انهدام فرهنگ بومی و ایجاد راهی در برابر فرهنگهای سرگردان و نامأنوس
منشأ موزه ها در گنجینه های سلطنتی یا کلیسایی قرون وسطی و در اتاقهای کوچک حاوی اشیا و نمونه های کمیاب که در فاصله قرنهای شانزدهم و هجدهم میلادی رواج یافته ، نهفته است .
انواع موزه :
نخستین گونه بندی که در ممالک بسیاری به قوه خود باقی است و همچنان در اسامی کمیته های تخصصی ایکوم انعکاس دارد ، تمایز بین موزه های هنری ظریفه ، هنرهای کاربردی ، تاریخ ، مردم شناسی ، علوم طبیعی ، دانش و فناوری ، موزه های منطقه ای ، محلی و موزه های تخصصی است . در عین حال سیر تحول موزه ها از جنگ دوم جهانی به این سو ، بتدریج مرزهای بین رشته ها و مجموعه ها را از میان برداشته است . اکنون موجه تر به نظر می رسد که موزه ها را به انواع زیر تقسیم کنیم :
موزه های هنری
موزه های تاریخی
موزه های تخصصی
موزه های علمی
موزه های فنی و صنعتی
موزه های تاریخی : آثار و اشیای قدیمی را که می توانند گویای زمینه و پیشینه مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند ، در خود جای داده اند .
موزه های تخصصی : آثار تاریخی ، هنری و فنی را به مناسبتهای ویژه در معرض دید مردم قرار می دهند . دو نوع این موزه ها را به « موزه در هوای آزاد » و « موزه محلی » موسوم کرده اند .
موزه های علمی : گیاهان ، جانوران ، سنگها ، خاکها ، سنگواره ها و آنچه دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است ، تهیه و نگهداری می کنند که به انواع موزه های تاریخ طبیعی ، جانوران زمینی ، گیاهان ، ماهیها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند .
موزه های علمی مهم ترین و فعالترین موزه ها هستند . موزه های علوم طبیعی می باید نقش ویژه ای در آگاه سازی و متقاعد ساختن مردم ایفا کنند و در سطح علمی اسنادی ( بالغ بر میلیونها نمونه ) که پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته های متعدد میسر می سازند در اختیار پژوهندگان قرار دهند .
موزه های فنی و صنعتی : ساخته های فنی و صنعتی انسان را در زمینه های اختراعات ، اکتشافات ، وسایل نقلیه ، ماشین آلات و مانند آنها را به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات ، موزه اکتشافات ، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند .
موزه های هنری : آثا ر و اشیای زیبایی درباره نقاشی ، معماری و مجسمه سازی و غیره را گردآوری می کنند و آنها را به موزه های نقاشی ، معماری و مجسمه سازی ، هنرهای تزئینی و صنایع دستی ، لوازم خانگی ، موزه خط و خطاطی ، کتاب و صحافی ، موزه سرامیک و کاشی ، موزه قالی و قالیبافی ، موزه کنده کاری و منبت کاری و صنایع چوبی ، موزه گوهری و سرانجام موزه منسوجات طبقه بندی می کنند .