یک حرف و دو حرف بر زبانم ...
چگونه به رشد گفتار و زبان فرزندمان کمک کنیم؟ ( قسمت اول )
هیچیک از ما به یاد نمی آوریم که نخستین کلمه را کی بر زبان آورده ایم ، اما تقریباً همه مادران ، خاطراتی در مورد شروع گفتار فرزندان خود به یاد دارند و گاهی با لذت تمام از لغزش ها و اشتباهات گفتاری آنها خاطراتی را بیان می کنند. به این ترتیب سخن گفتن برای ما یک امر بدیهی و آسان به نظر می رسد و تصور می کنیم که همه کودکان به راحتی این مهارت را خواهند آموخت. اما وقتی با کودکی مواجه می شویم که بر خلاف انتظار هنوز " زبان باز نکرده " یا نمی تواند در حد همسالان خود، درست صحبت کند، به خصوص وقتی تلاش های اولیه ما برای به حرف آوردن او بی نتیجه می ماند، تعجب می کنیم .
در حقیقت گفتار نتیجه ارتباط و هماهنگی پیچیده دستگاه های مغز و اعصاب، شنوایی، تنفس و حواس مختلف دیگر با حلق و دهان و حنجره است. اگر به هر دلیل یکی از این دستگاه ها و مناطق صدمه ببینند، احتمال دارد که آدمی در یادگیری یا توانایی استفاده از گفتار و زبان دچار مشکل شود. اما گاهی با کودکانی روبرو می شویم که علیرغم سلامت کامل عصبی، حسی و حرکتی دیرتر از همسالان خود به حرف می افتند و یا گفتارشان نامفهوم است .در این مورد توجه به چند نکته ضروری است:
گفتار یک مهارت آموختنی است.
یعنی همه ما در اثر شنیدن صحبت اطرافیان و اینکه آنها تلاش کرده اند با ما ارتباط برقرار کنند و در مقابل گریه ها و صداسازی های ما عکس العمل نشان بدهند ، فهمیدیم که می توانیم با دیگران رابطه داشته باشیم و از طریق صداهای خاص به منظور خود برسیم. اگر از هنگام تولد کسی با ما صحبت نمی کرد یا از جامعه انسانی دور نگه داشته می شدیم ، هیچگاه حرف زدن را یاد نمی گرفتیم .
پس: لازم است با کودکمان از بدو تولد صحبت کنیم، به صداسازی هایش واکنش نشان دهیم و تلاش های او را برای برقراری ارتباط بی پاسخ نگذاریم .
ارتباط گفتاری یک رابطه دو طرفه و نیازمند " بده - بستان کلامی" است.
وسایلی مانند تلویزیون یا نوارهای قصه اگرچه می توانند روی توانایی درکی کودکان تأثیر بگذارند، ولی به دلیل یکطرفه بودن و اینکه کودک را وادار به پاسخگویی و حرف زدن نمی کنند، به تنهایی در رشد گفتار او اثری ندارند.
پس : باید خودمان با کودک ارتباط گفتاری داشته باشیم و بدانیم که انواع فیلم و سی دی های صوتی و تصویری نمی توانند جای خالی یک ارتباط طبیعی و زنده انسانی را پر کنند.
کودکان از حرف زدن لذت می برند
کودکان از حرف زدن لذت می برند و معمولاً در شرایطی هم که مخاطب یا هم صحبتی ندارند با خود یا اسباب بازی هایشان سخن می گویند. البته به دلیل تفاوتهای طبیعی فردی، بعضی از بچه ها کم حرفتر از بقیه هستند. به یاد داشته باشیم اگر کودکی حرف نمی زند، یا نمی تواند و یا نمی خواهد که در آن زمان خاص گفتگو کند.
پس: هیچ گاه کودک را برای حرف زدن ، درست صحبت کردن و یا تقلید از نحوه گفتار مان تحت فشار قرار ندهیم .استفاده از عبارات « بگو ... » ، « مثل من بگو » و یا « درست بگو » نه تنها کمکی به رشد گفتار او نمی کند، بلکه ممکن است آثار زیان باری هم داشته باشد که کمترین آنها بیزاری کودک از ارتباط کلامی است.
سنینی که در جدول های رشد گفتار و زبان به آنها اشاره می شود، تقریبی هستند.
رشد کودک در تمام جنبه ها از جمله در زمینه گفتار در یک محدوده زمانی شکل می گیرد. بعضی از کودکان ممکن است زودتر و برخی دیر تر از سن یاد شده به یک مهارت دست پیدا کنند. ولی انتظار می رود که همه بچه های سالم در پایان این محدوده سنی مهارت خاصی را کسب کرده باشند.
پس: نمی توانیم از همه کودکان حتی از یک خواهر و برادر انتظار رشد یکسان داشته باشیم. بهتر است به جای مقایسه های بی مورد که ممکن است منجر به اقدامات غلطی هم بشوند، هرگونه نگرانی خود را در مورد رشد گفتار و زبان فرزندمان با یک متخصص گفتار درمانی در میان بگذاریم و از او راهنمایی بگیریم.
ادامه دارد ...